Η βιολογική βάση της δυσλεξίας


Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2057

Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2058

Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2632

Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2636

Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2652

Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 2671

Υπάρχουν πολλές θεωρίες στην παγκόσμια βιβλιογραφία, οι οποίες περιγράφουν τους αιτιολογικούς παράγοντες για την δυσλεξία. Οι θεωρίες αυτές συνοψίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

  • Βιολογικές θεωρίες – περιλαμβάνουν θεωρίες που αφορούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την λειτουργία του,
  • Γνωστικές θεωρίες – περιλαμβάνουν θεωρίες επεξεργασίας της πληροφορίας, μνήμης και σκέψης,
  • Γενετικές θεωρίες – περιλαμβάνουν τους κληρονομικούς παράγοντες σε παιδιά με ειδική δυσλεξία.

Υποστηρίζεται ότι οι δυσκολίες οφείλονται κυρίως σε ελλειμματική εξέλιξη του εγκεφάλου (Nicolson, 2001), καθώς οι ενήλικες με το ίδιο σύμπτωμα παρουσιάζουν βλάβη στην αριστερή γωνιώδη έλικα του εγκεφάλου (Τζουριάδου, Μπάρμπας, 2001, Libertus, 2009). Έχουν σχηματιστεί δύο βασικές νευρολογικές θεωρίες για την ερμηνεία της δυσλεξίας: η πρώτη θεωρία δέχεται την ύπαρξη μιας κεντρικής αναπτυξιακής ανωμαλίας του εγκεφάλου, ενώ η δεύτερη βασίζεται στην υπόθεση μιας λειτουργικής βλάβης στην γενική οργάνωση της εγκεφαλικής ημισφαιρικής κυριαρχίας (Πόρποδας, 1997), στις περιοχές του εγκεφάλου υπεύθυνες για την γλώσσα, την ανάγνωση και την γραφή (Велкова, 2004), στην οργάνωση του αριστερού ημισφαιρικού ακουστικού φλοιού (Heim, 2000) ή ελλείμματος στην σχέση των ημισφαιρίων (Badzakova, 2005, Monaghan, 2008). Ο Claiborne το 1906 (Fijalkow, 1999) υποστηρίζει ότι οι δυσκολίες στην ανάγνωση οφείλονται σε αγενεσία ή καθυστέρηση της εξέλιξης του κεντρικού νευρικού συστήματος, χωρίς εγκεφαλική βλάβη και κληρονομική προδιάθεση, ενώ υπάρχει καθυστέρηση στην ανάπτυξη. Ο Hinshelwood (Τζουριάδου, Μπάρμπας, 2001) δέχεται ότι οι δυσκολίες στην ανάγνωση οφείλονται σε βλάβη του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, η οποία είναι αποτέλεσμα βλάβης κατά την γέννηση ή ελλειμματικής εξέλιξης.

Ο Hinshelwood καθορίζει τις δυσκολίες ως αποτέλεσμα αναπτυξιακής βλάβης ή αγενεσίας, η οποία εμφανίζεται στα πρώτα στάδια της εμβρυακής ανάπτυξης της γωνιώδους έλικας του κυρίαρχου ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Η υπόθεση του Orton (1937 από Πόρποδας, 1997) για την ελλειμματική γραφεμική επεξεργασία αποδίδει τις αδυναμίες των δυσλεκτικών παιδιών στην κωδικοποίηση των πληροφοριών για προσανατολισμό και ελλειμματική εξέλιξη της εγκεφαλικής ημισφαιρικής κυριαρχίας. Ο Πόρποδας (1997) υποστηρίζει ότι η θεωρία που αποδίδει την δυσλεξία σε ελλειμματική ημισφαιρική κυριαρχία βασίζεται σε τρεις κύριους παράγοντες: α) την απόδειξη ότι η απώλεια ομιλίας (σε περιπτώσεις αφασίας) είναι αποτέλεσμα τραύματος στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, β) την άποψη ότι η αριστεροχειρία και ο μονόπλευρος εντοπισμός της ομιλίας οφείλεται σε εγγενής λειτουργική κυριαρχία του αριστερού ημισφαιρίου, γ) η αστάθεια της εγκεφαλικής κυριαρχίας εμφανίζεται με δυσκολία στην εκτίμηση αριστερά-δεξιά. Αυτή η δυσκολία, η οποία είναι αρκετά συχνή στα δυσλεκτικά παιδιά, θεωρείται ως μία από τις αιτίες για το πλήθος και την σοβαρότητα των λαθών, τα οποία εμφανίζονται στην ανάγνωση και γραφή των δυσλεκτικών.

Η Matanova (Матанова, 2003) σχολιάζει τους επιστήμονες που δέχονται ότι η αριστεροχειρία συναντάται πιο συχνά στους δυσλεκτικούς και κατά συνέπεια σχετίζεται νε την αιτιοπαθογένεια της δυσλεξίας. Σύμφωνα με την ίδια όμως στις σύγχρονες έρευνες δεν παρουσιάζεται κάποια στατιστική αλληλεξάρτηση μεταξύ της αριστεροχειρίας και των δυσλεκτικών περιπτώσεων. Η εξειδίκευση των εγκεφαλικών ημισφαιρίων σε συγκεκριμένες λειτουργίες γεννά ερωτήματα σχετικά με την σχέση μεταξύ της εξειδίκευσης και της προτίμησης του κάθε χεριού (πλαγίωση) (Clements et al., 2006). Έτσι, υπάρχει μια εγγενής προτίμηση στην εξέλιξη των γλωσσικών λειτουργιών προς το αριστερό ημισφαίριο, κυρίως λόγω της σχετικής ασυμμετρίας μεταξύ των δύο ημισφαιρίων (laterality) (Beaton, 2004, Καλτσούδα, 2003). Ο Davis (1998) υποστηρίζει ότι η δυσλεξία αποτελεί μια «μεταβαλλόμενη ημισφαιρική κυριαρχία». Σύμφωνα με τον ίδιο αυτό σημαίνει ότι καμιά φορά το δεξί μέρος του εγκεφάλου πραγματοποιεί αυτό που θεωρείται ότι θα έπρεπε να πραγματοποιεί το αριστερό και αντίστροφα. Η μεγάλη συχνότητα της αριστεροχειρίας, η οποία εμφανίζεται στους προβληματικούς αναγνώστες, μαζί με την σύγχυση των εννοιών για προσανατολισμό και κατεύθυνση, θεωρούνται αποδείξεις για τον ρόλο της ελλειμματικής ημισφαιρικής κυριαρχίας (Πόρποδας, 1997).

Ο Πόρποδας (1997) αναφέρει ότι η ειδική δυσλεξία είναι αποτέλεσμα διμερούς ελλειμματικής ανάπτυξης των οπίσθιων περιοχών του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια ή κληρονομικούς παράγοντες. Αυτό πιθανότατα προκαλεί οργανωτικές ανωμαλίες, οι οποίες προκαλούν προβλήματα στην κατάκτηση της αναγνωστικής ικανότητας. Ο Geschwind (1962 από Πόρποδας, 1997) υποστηρίζει ότι το τμήμα του εγκεφάλου που βρίσκεται στο σημείο όπου ενώνονται το κροταφικό, βρεγματικό και ινιακό τμήμα λειτουργεί με έναν ειδικό τρόπο για την επεξεργασία της πληροφορίας του γραπτού λόγου, και ότι η διμερής ελλειμματική εξέλιξη αυτού του τμήματος προκαλεί δυσκολίες στην κατάκτηση της ανάγνωσης. Ο Καραπέτσας (1997) υπογραμμίζει τον κύριο ρόλο της γωνιώδους έλικας στην ανάγνωση. Ό ίδιος ορίζει την δυσλεξία ως αποτέλεσμα δυσλειτουργίας της αριστερής γωνιώδους έλικας με τις αντίστοιχες επικοινωνίες της (Dalmas, Dansilo, 2000). Υπάρχει η θεωρία των πιθανών ελλειμμάτων (Baillieux, 2009, Steinbrink 2008), τα οποία αφορούν συγκεκριμένα τμήματα του ανθρώπινου εγκεφάλου, υπεύθυνα για την αποθήκευση των οπτικών εικόνων (Hinshelwood, 1917 από Στασινός, 2003), των φωνολογικών διαδικασιών (Ziegler, 2006, Lavidor, 2006) και των σημασιολογικών διαδικασιών (Trembley, 2009, Rae et al., 2002).

Ο Geschwind (Κασσέρης, 2002) αναφέρει ότι υπάρχουν νευροανατομικά ευρήματα που αποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος των δυσλεκτικών παρουσιάζει δομικές ανωμαλίες στο αριστερό ημισφαίριο, οι οποίες πιθανώς έχουν δημιουργηθεί στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης. Τέτοια ευρήματα μπορεί να εξηγήσουν την κληρονομική προέλευση της δυσλεξίας. Σύμφωνα με τον Μάρκου (1998) όμως, οι εγκεφαλικές βλάβες πιθανώς συμβαίνουν πριν, κατά ή μετά την γέννηση. Σε περιπτώσεις δύσκολης εγκυμοσύνης ή περίπλοκης γέννησης αποκτάται ήπια εγκεφαλική βλάβη από ανοξία (έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο) κατά την γέννηση ή από μηχανικά τραύματα. Ο Κοτσόπουλος (2005) περιγράφει τις πρόσφατες μελέτες του εγκεφάλου των δυσλεκτικών παιδιών, οι οποίες αποδεικνύουν ότι υπάρχουν κυτταρο-αρχιτεκτονικές ανωμαλίες διάσπαρτες στα τμήματα γύρω από την αύλακα του Sylvius και γύρω από το τμήμα του κέντρου του Broca, κατά κύριο λόγο στο αριστερό ημισφαίριο.

Οι Straus και Lehtenin (1947 από Παπανικολάου, 1988) υποθέτουν ότι η δυσλεξία είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικής βλάβης. Αυτή η υπόθεση προέρχεται από το γεγονός ότι τα συμπτώματα των δυσλεκτικών μοιάζουν με εκείνα των ατόμων με εγκεφαλική βλάβη. Παρ’ όλα αυτά, ο ισχυρισμός δεν είναι αποδεδειγμένος από εμπειρικά δεδομένα. Ο Critchley (1973 από Παπανικολάου, 1988) υποστηρίζει ότι δεν μπορούμε να υποθέσουμε την ύπαρξη εγκεφαλικής βλάβης, βασιζόμενοι μόνο στην χαρακτηριστική συμπεριφορά του παιδιού, γιατί δεν είναι αποδεδειγμένο ότι συγκεκριμένα συμπτώματα αποτελούν υποχρεωτική συνέπεια μιας συγκεκριμένης εγκεφαλικής βλάβης. Δεν υπάρχει ομάδα νευρολογικών συμπτωμάτων που να μπορούν να θεωρηθούν ως αιτιοπαθολογική και να αποτελεί έτσι μια διαγνωστική ακολουθία για την δυσλεξία.

Ανδρέας Ν. Μπέσσας, PhDSLT

bio

(η βιβλιογραφία είναι διαθέσιμη στην εργασία – all rights reserved)


Notice: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/enlogw.gr/domains/enlogw.gr/wp-content/themes/kiddy/functions.php on line 1983